Ăn nhiều ngũ cốc thô và thực hành lắc tay
là những giải pháp tốt để chữa viêm loét dạ dày do tác dụng tổng
hợp của việc tăng cường nhu động ruột, kích thích tiêu hoá,
kháng viêm và điều hoà thần kinh giao cảm.
Triệu chứng
Viêm loét dạ dày gồm các cơn đau do viêm
hoặc loét dạ dày hoặc tá tràng. Bệnh thường biểu hiện qua các
triệu chứng đầy bụng, ăn khó tiêu, đau vùng thượng vị, có thể
đau lan ra hông sườn, ợ hơi, ợ chua, buồn nôn.
Nguyên nhân
Ở một số người, có thể do tiên thiên hay do
ăn uống, sinh hoạt không hợp lý, tiêu hoá kém thức ăn hay trệ
đọng dễ sinh ra hàn thấp hoặc thấp nhiệt ở dạ dày. Thấp nhiệt
uất kết làm khí trệ huyết ứ, lâu ngày dễ dẫn đến viêm loét.
Trong thời đại công nghiệp, cuộc sống nhiều
áp lực, con người thường phải gánh chịu nhiều căng thẳng, lo âu.
Những cảm xúc tiêu cực kéo dài tác động xấu lên hệ thần kinh
thực vật làm rối loạn hoạt động tiết dịch và vận động ở dạ dày.
Điều nầy cũng làm rối loạn tiêu hoá, ăn kém, ăn không tiêu, thức
ăn trệ đọng cũng dễ dẫn đến viêm loét. Ngày nay, nhiều nền y
học đều công nhận những cảm xúc tiêu cực, thường gọi là stress,
là một yếu tố gây bệnh quan trọng. Theo Đông y, Can chủ
sơ tiết, những cảm xúc khó chịu khiến Can khí không được
sơ tiết, Can khí uất kết có thể làm rối loạn nhiều công năng
khác nhau. Tuy nhiên, do “Mộc khắc Thổ”, ảnh
hưởng trực tiếp nhất sẽ là Thổ khí, tức khí hoá của Tỳ Vị. Hiện
tượng nầy thường được gọi là Can phạm Vị. Đầy bụng, ăn khó
tiêu, đau vùng thượng vị là bệnh thể hiện ở dạ dày; buồn nôn, ợ
chua, có khi đau lan ra hông sườn là biểu hiện của Can Đởm hoả
vượng do Can khí không được sơ tiết.
Yếu tố vi khuẩn Helicobacter Pylory (HP) trong viêm loét dạ dày
Theo y học hiện đại, bên cạnh một số trường
hợp loét gây ra do dùng lâu dài những loại thuốc kháng viêm
non-steroid như aspirin, ibuprofen, tác nhân chánh gây ra viêm
loét dạ dày hoặc tá tràng là loại vi khuẩn HP. Nghiên cứu ở Mỹ[i]
cho thấy có khoảng 20% số người dưới 40 tuổi và 50% số người
trên 60 tuổi bị nhiễm HP. Ở những nước hoặc những cộng đồng có
điều kiện vệ sinh thấp kém, tỷ lệ dân cư bị nhiễm HP có thể đến
90%[ii].
Tuy nhiên, có rất ít, chỉ khoảng 10 đến 15% số người bị nhiễm có
thể phát triển thành bệnh đau dạ dày! Theo quan điểm chỉnh thể
của y học cổ truyền, trong những trường hợp nầy, sự hoà hợp giữa
Can và Tỳ và khí hoá bình thường của Tỳ Vị là điều cơ bản. Nếu
giữ được “tâm bình khí hoà” hoặc Tỳ Vị vững mạnh,
không có hàn thấp hoặc thấp nhiệt ở dạ dày, vi khuẩn nếu có cũng
sẽ không có điều kiện để phát triển.
Mặt khác, y học hiện đại cũng đề cập đến
hội chứng rối loạn tiêu hoá liên quan đến bệnh tâm thể. Gọi là
bệnh tâm thể vì bệnh chỉ liên quan đến những yếu tố tâm lý.
Người bệnh cũng có một số triệu chứng tương tự như viêm loét dạ
dày như đầy bụng, ăn kém, đau vùng thượng vị, . . Tuy nhiên, qua
xét nghiệm, người ta không thấy loét hoặc không tìm được HP
trong ống tiêu hoá. Thực ra, rối loạn chức năng tiêu hoá do yếu
tố tâm lý chỉ là giai đoạn đầu của cùng một chứng bệnh, cùng một
nguyên nhân, chỉ khác ở mức độ phát triển. Nếu không được giải
quyết, rối loạn khí hoá ban đầu sẽ dẫn đến tổn thương thực thể.
Ngoài ra, vi khuẩn HP không phải là điều kiện tất yếu trong các
chứng đau dạ dày. Được biết, có khoảng 80% số người bị viêm
loét có nhiễm HP. Cũng có nghĩa là một số người bị viêm loét mà
không nhiễm HP. Do đó, trong một số trường hợp, nếu không giải
trừ được nguyên nhân, hoặc thấp nhiệt ở dạ dày hoặc những căng
thẳng về tâm lý, việc lạm dụng những loại kháng sinh sẽ không
trừ được bệnh mà còn có nguy cơ tạo ra những dòng vi khuẩn có
tính đề kháng ngày càng cao đối với những loại thuốc nầy.
Cách chữa
Viêm loét dạ dày thuộc phạm vi các chứng Vị
quản thống của y học cổ truyền. Tuỳ theo mức độ tiến triển của
bệnh, phép chữa thường bao gồm các phương dược nhằm sơ
Can, lý khí, kiện Tỳ hoặc hoạt huyết, hoá ứ tiêu
viêm. Tuy nhiên, phạm vi bài nầy sẽ chỉ đề cập đến những
biện pháp tự nhiên để người bệnh có thể tự vận dụng được.
Chế độ ăn uống
Ăn nhiều thực phẩm thô thay cho thực phẩm
tinh lọc là giải pháp chánh trong chế độ dinh dưỡng đối với
ngưòi bị rối loạn tiêu hoá, kể cả loét dạ dày. Thực phẩm thô
hay các loại hạt toàn phần bao gồm gạo lức, nếp lức, bắp, các
loại đậu và một số hạt có chất béo như mè, hạt điều, hạt bí còn
nguyên lớp màng ngoài của hạt. Ở đây, những thức ăn nầy có 3 tác
dụng quan trọng. (1) Hạt thô có nhiều chất xơ, sinh tố và chất
khoáng, nhất là những sinh tố nhóm B cần thiết cho nhu cầu
chuyển hoá các chất, cho việc tiêu hoá thức ăn. (2) Hạt thô có
nhiều chất chống oxy hoá quan trọng để bảo vệ lớp màng tế bào ở
thành trong của dạ dày. (3) Nghiên cứu gần đây còn cho biết ăn
ngũ cốc thô còn làm giảm tỷ lệ CRP (C-reactive protein), yếu tố
biểu thị tình trạng viêm trong các chứng viêm nhiễm mãn tính.
Để tránh làm loãng các loại dịch tiêu hoá cũng như các vi chất
dinh dưỡng có sẳn trong hạt thô, không nên uống nhiều nước soup,
nước canh trong bửa ăn. Bù lại, cách xa bửa ăn có thể uống thêm
nước trái cây hoặc ăn thêm canh soup. Năm 1958, nghiên cứu của
Viện Quân Y 108[iii]
(Hà Nội) cho biết uống nước ép hoa quả có tác dụng điều hoà sự
co bóp ở dạ dày và kích thích sự tái tạo các tế bào màng nhày để
chữa vết loét. Kết quả nầy cũng phù hợp với những nghiên cứu
gần đây của những nhà khoa học phương Tây về tác dụng
chống lại các gốc tự do, chống viêm và chống nhiễm khuẩn
của những chất chống oxy hoá trong nhiều loại rau quả nhất là
những rau quả sậm màu, màu vàng, tím hoặc màu đỏ.
Không nên ăn quá no, tránh ăn nhiều thịt
hoặc những thức ăn chiên, xào có nhiều dầu mỡ khó tiêu hoá. Ăn
thức ăn nhanh hoặc thực phẩm công nghiệp có lượng chất béo bão
hoà cao có thể làm gia tăng ngay các triệu chứng bệnh lý liên
quan đến stress như khó tiêu, đầy bụng, căng thẳng, tim đập
nhanh. Ngược lại, ăn thực phẩm thô không chỉ giúp kích thích
tiêu hóa, kháng viêm, tăng cường sức đề kháng mà còn có thể
chống stress, dễ tạo tâm lý cân bằng do hàm lượng những sinh tố
nhóm B, sinh tố C, E, chất khoáng Magnesium, Selenium có nhiều
trong ngũ cốc thô hoặc rau quả. Ngoài ngũ cốc thô, người bệnh
có thể ăn thêm cá và một số hạt có chất béo như mè, hạt điều,
hạt hạnh nhân để được cung cấp thêm chất đạm và nhiều acid béo
omega 3 hửu ích cho hoạt động của não và sự ổn định tâm lý.
Ngoài ra, thường dùng chuối xanh dưới hình
thức rau trộn trong các bửa ăn cũng là một liệu pháp bổ sung tốt
cho trị viêm loét dạ dày. Chuối xanh có những hoạt chất có tác
dụng kích thích sự phát triển của những tế bào màng nhầy ở thành
trong dạ dày. Lớp tế bào nầy tăng sinh nhanh chóng để chống
loét hoặc hàn gắn vết loét đang tồn tại. Đông y có cách dùng
chuối xanh trị bệnh dạ dày như sau. Chuối xanh phơi hoặc sấy
khô ở nhiệt độ thấp, tán bột, bỏ vào lọ đậy kín. Mỗi ngày dùng
2 lần, mỗi lần khoảng 8g.
Vận động.
Theo Đông y, “Tỳ chủ tứ chi và cơ
nhục”. Khí hoá của Tỳ Vị chỉ được kích hoạt và hoạt
động điều hoà trong điều kiện có sự vận động của tứ chi hoặc cơ
bắp. Vận động không chỉ giúp khí huyết lưu thông, nâng cao sức
miễn dịch, kích thích tiêu hoá mà còn có thể làm sơ tiết Can
khí. Một nét đặc thù có hại của lối sống hiện đại ngày nay là
nhiều lo âu nhưng lại ít vận động thể lực. Ở một
người bình thường, không quen thực hành những bài tập thiền hoặc
thư giãn, chính vận động lại là yếu tố cần thiết để giải toả
căng thẳng tâm lý cũng như những uất trệ khí huyết để giữ gìn
sức khoẻ. Ở nhiều nơi người ta có cách tạo ra những phòng tập
để giúp khách hàng vào đó hả giận, xả stress. Phòng tập được
thiết kế nhiều hình nộm với mẫu mả khác nhau. Bạn có thể đến đó
và tha hồ đấm đá vào một đối tác tưỡng tượng nào đang làm cho
bạn tức giận! Chỉ năm mười phút sau, uất khí sẽ tan biến. Còn
có một cách đơn giản và ôn hoà hơn. Tập aerobic hoặc thực hành
đi bộ. Đi bộ mỗi ngày khoảng 30 phút, mỗi tuần 5 lần. Nghiên
cứu cho thấy đi bộ có thể giúp tăng cường nhu động ruột, kích
thích tiêu hoá. Hơn nữa, đi bộ còn làm cho cơ thể tiết ra chất
dopamin và serotonin có thể giúp giảm stress và dẫn đến thư giãn
cơ bắp, thư giãn thần kinh.
Phất thủ liệu pháp. Phất thủ
liệu pháp (PTLP) còn gọi là phương pháp lắc tay, là một phương
pháp khí công đơn giản, cũng có thể xem là một hình thức thiền
động. Ngoài việc kích hoạt thăng giáng ở các đường kinh để
thông kinh hoạt lạc, tăng cường lưu thông khí huyết, các động
tác lắc tay liên tục và đều đặn có tác dụng làm gia tăng nhu
động ruột, kích thích tiêu hoá và điều hoà thần kinh giao cảm.
Do đó, tập PTLP 2 lần mỗi ngày, mỗi lần từ 20 đến 30 phút sẽ đáp
ứng rất tốt quá trình chữa rối loạn tiêu hoá hoặc viêm loét dạ
dày. Nên tập liền sau các bửa ăn, động tác lắc
tay gây trung tiện hoặc ợ hơi nhiều lần sẽ giải quyết nhanh
chóng triệu chứng đầy bụng và tạo điều kiện chữa lành các vết
loét.
Ngoài ra, nếu có điều kiện, mỗi ngày nên
dành ra khoảng 10 đến 15 phút để tập một số động tác Yoga. Các
động tác cúi, ngửa ở vùng bụng như các thế rắn hổ mang, thế đầu
tựa gối, thế căng giãn lưng ... có thể giúp thư giãn cơ và thần
kinh, điều hoà hoạt động nội tiết và tăng cường hoạt động khí
hoá ở vùng trung tiêu để chữa các chứng rối loạn tiêu hoá.
[i] Helicobacter Pylori and peptic
ulcer. http://digestive,niddk.nih.gov
[ii] Helicobacter Pylory.
www.medicinet.com
[iii] Đổ Tất Lợi. Những Cây Thuốc và
Vị Thuốc Việt Nam. NXBYH 2006. Tr.488
Lương y VÕ HÀ (ykhoa.net )
EmoticonEmoticon